#serbia

Kulturni turizam u Jagodini

kultura

Jagodina je centar kulturnog turizma Srbije. Osim dobro poznatog muzeja naivne umetnosti i zavičajnog muzeja u gradu na Belici postoji i mnogo novih sadržaja koji su jedinstveni u Srbiji kao što je muzej voštanih figura. Osim kulturnog turizma, Jagodina je prepoznata i kao centar religioznog turizma jer u gradu i okolini možete videti veliki broj značajnih crkvi i manastira kao što je Jošanica, Hram sv. Petra i Pavla… Jedan od najnovijih bisera kulturnog turizma Srbije je i Kočin Hrast – mesto koje spaja istoriju, kulturu i lepu prirodu centralne Srbije.

Zavičajni muzej u Jagodini – Na teritoriji koju danas obuhvata grad Jagodina, još u praistorijsko doba strujao je život o čemu svedoče mnogi arheološki nalazi koji se čuvaju u Zavičajnom muzeju. Zavičajni muzej je izrastao u značajnu kulturnu instituciju u gradu i šire koja prikuplja na desetine hiljada vrednih predmeta prirodnjačkog, arheološkog, istorijskog, etnološkog i umetničkog karaktera. Među eksponatima se posebno ističu retki praistorijski fosili, arheološki nalazi iz srednjevekovnog perioda ali i građa iz Prve srpske fabrike stakla, zbirke numizmatike i ordenja, stare i retke knjige. Zavičajni muzej pruža jedinstvenu priliku turistima da na jednom mestu saznaju o vekovnim tokovima života i rada na ovim prostorima.

Muzej naivne i marginalne umetnosti – Posebno mesto u kulturnom miljeu Jagodine i spisku objekata spomenika kulture
zauzima Muzej naive. Muzej naive je postao nosilac očuvanja i afirmacije slikara naivaca, ne samo sa ovog područja, već i cele Evrope, a u skorije vreme i sveta. Stalna postavka Muzeja, mnoge monografije, katalozi, veliki broj izložbi u zemlji i inostranstvu ostaće trajna i vredna svedočanstva o likovnom nasleđu Jagodine. Od poznatih imena u Muzeju su izlagali svoje radove Janko Brašić, rodonačelnik Oparićke škole naive, Josip i Ivan Generalić, Ivan Rabuzin, Josip Lacković, mnogi slikari Kovačićke škole naivne
umetnosti i mnogi drugi. Pored Galerije i Muzeja naivne umetnosti, u Jagodini postoji i radi nekoliko privatnih galerija koje daju poseban pečat kulturnom stvaralaštvu grada

Muzej voštanih figura – U najlepšem delu Jagodine, u sklopu turističko-sportsko-zabavnog kompleksa Potok Đurđevo brdo, 28. aprila 2008. godine otvoren je prvi i jedini Muzej voštanih figura u Srbiji, a šesti u Evropi. Muzej voštanih figura u Jagodini ima preko 30 eksponata, od istorije, crkve, politike, nauke, do kulture i sporta i predstavlja pravi bukvar istorije. U svojoj ponudi Muzej ima i raznovrsne suvenire, koji će vas podsećati na vašu posetu gradu Jagodini i ovoj interesantnoj ustanovi.

Turistički kompleks “Kočin hrast” – je najnoviji biser turističke ponude Jagodine. Nalazi se pored Velike Morave, na samo šest kilometara od grada, u blizini auto puta.
Turistički brod, tačnije katamaran koji ima dva nivoa i 20 mesta je namenjen plovidbi duž Velike Morave. Kočin hrast je star 300 godina, a oko dva hektara prostora pored stabla ispod kojeg je kapetan Koča 1788. poveo vojnike u oslobađanje Srbije od Osmanlija ima veliki istorijski značaj. U okviru kompleksa podignuta je i spomen-česma na kojoj je ispisan kraći istorijat ovoga kraja. U okviru komleksa Kočin Hrast nalazi se i restoran, kameno pristanište za turistički brod i šetanje pored reke, pešačke staze, amfiteatar za održavanje kulturno-zabavnih manifestacija, sportski teren, dečije igralište sa mobilijarom kao i letnjikovci sa terasama.

Manastir Jošanica – nalazi se 10 kilometara zapadno od Jagodine pored sela Prnjavora, na lepom i ravnom mestu između brda Čukare i Ravnog gaja u podnožju Crnog Vrha. Nekada je ovaj predeo bio pod šumom ali sada je to veoma pitom kraj. Hram manastira Jošanice posvećen je sv. ocu Nikolaju, a narodni sabor se okupljao o Cvetima, Velikoj Gospojini i “Mladom sv. Nikoli”. Pored ovog manastira teče reka Jošanica koja mu je i dala ime. Narodno predanje kaže da je u pećini ispod brda Šarenika (pećina i danas postoji), živeo u staro vreme neki isposnik po imenu Joša, po kome je ne samo manastir nego i reka nose ime. Ne zna se tačno kada je Jošanica podignuta. Po tradiciji Jošanica pripada vremenu kneza Lazara. Po narodnom predanju knez Lazar je podigao Jošanicu da bi se u njoj venčao sa kneginjom Milicom, po drugom da bi se u njoj ispitao, a venčao se u Ravanici. Današnji hram je posle većeg oštećenja obnovljen 1786. godine sa izvesnim kasnijim dograđivanjima. To je istovremeno i prvi pisani podatak o manastiru Jošanica.

Više o kulturnom turizmu Jagodine i svim destinacijama možete videti u novoj besplatnoj brošuri na srpskom jeziku:

Paraćin – turistički potencijali

destinacije

Opština Paraćin se nalazi u srcu Srbije, deo je regiona Šumadije i Pomoravlja i pripada Pomoravskom okrugu. Nekada važni privredni centar pomoravlja, Paraćin je danas grad ubrzanih promena koji traži svoje mesto i na turističkoj mapi Srbije. Paraćin su osnovali Rimljani pod nazivom Sarmantes na Vojničkom putu, najpre kao stanicu za zamenu umornih konja. Od davnina je na raskrsnici puteva kojima su se kretale vojske, različite civilizacije ali i osvajači. Prvi put se naselje Paraćin pominje u Povelji kneza Lazara iz 14. veka. Ovom Poveljom on daruje manastiru sv. Atanasija i trg Parakinov brod. Paraćin je kao varoš sa trgom dobio naziv po skeledžiji Grku i prelazu-brodu preko reke (Parakinov brod).

Opština Paraćin zahvata deo bogatog i plodnog Srednjeg Pomoravlja, teritorija opštine Paraćin se spušta od Kučajskih planina na istoku prema Velikoj Moravi na zapadu ispresecana tokovima reka Crnice i Grze. Sam grad leži na 130 m nadmorske visine, 4 km udaljenosti od reke Velike Morave i na obalama Crnice.

U gradu možete posetiti zavičajni muzej gde ćete imati priliku da vidite artefakte brojnih civilizacija koje su ostavile trag u ovom delu Srbije od neolita, preko Kelta i Rimljana pa sve do savremenog doba. Ali osim muzeja i centra grada kroz koji protiče Crnica ono što je najzanimljivije za obilazak se nalazi u samoj okolini Paraćina. Izletište Grza, Manastir Lešje, Namasija, planina Juhor su samo neka od mesta koje vredi obići kada ste u Paraćinu.

Manastir Lešje, nadomak Paraćina predstavlja dragulj arhitekture, jer u Srbiji ne postoji ni približno sličan manastirski kompleks. Ne postoji zvaničan podatak kada je sagrađen manastir Lešje, ali u svakom slučaju na tom mestu je još od srednjeg veka postojala crkva, a kao jedan od obnovitelja same bogomolje se pominje i Car Lazar. U novijoj istoriji manastir Lešje dobija vrlo zanimljiv oblik koji se sastoji iz mešavine vizantijske, srpske i ruske tradicionalne arhitekture. Danas ovo mesto predstavlja važan religiozni centar ali i kulturno-istorijski spomenik koji treba obići.

Jedno od najpoznatijih izletišta u centralnoj srbiji je paraćinsko izletište Grza koje se nalazi dvadesetak kilometara od samog centra grada. Ovo je omiljeno izletište građana pomoravlja ali poslednjih godina ga otkrivaju i turisti iz cele Srbije pa i inostranstva. Sastoji se iz brojnih pešačkih staza, više jezera, vodopada ali i vidikovaca. U samom turističkom naselju Grza nalazi se više restorana, hotela i privatnih smeštaja. Grzu je najlepše posetiti tokom jeseni kada se ovaj prostor pretvara u eksploziju svih boja.

Manastir Hilandar

kultura

Sveta Gora je duhovna prestonica pravoslavnog hrišćanskog sveta, koja se sastoji od 20 manastira, 12 skitova i oko 700 kuća, kelija ili skitova i oko 2000 monaha. Reč je o verskoj zajednici sa 1000 godina starim manastirima, ćelijama u pećinama i kulama. Uvrštena je u UNESKO-ve spomenike svetske baštine. Po predanju Bogorodica je na putu da poseti Lazara na Kipru naišla na uzburkano more i bila je prinuđena da potraži sklonište u luci na poluostrvu Atos. Bogorodica je bila zadivljena lepotom ovog mesta i zamolila je Boga da joj da planinu Atos na poklon. Tada joj je Gospod odgovorio: ,,Neka ovo mesto bude vaš vrt i vaš raj, utočište za one koji traže spasenje,, Od tada je Sveta Gora poznata i kao Bogorodičin vrt. Prvi monasi stigli su na Svetu Goru tokom 5. veka nove ere, tražeći osamljeno mesto za molitvu i pronalaženje mira na zemlji. Za srpsku kulturu i pravoslavlje najbitnije mesto se nalazi upravo na Svetoj Gori.

Grčki monah Georgije Hilandarios se smatra osnivačem Hilandara. 1198. Godine na temeljima ovog mesta manastir Hilandar su obnovili veliki župan Stefan Nemanja i njegov sin Rastko, to jest monasi Simeon i Sava. Te godine je vizantijski car Aleksije treći Anđeo Simeonu i Savi izdao zapečaćenu zlatnu bulu kojom se manastir Hilandar daruju kako bi mogli da primaju srpske monahe. 1199. godine u manastiru je preminuo monah Simeon, otac Svetog Save, a legenda kaže da je na mestu na kome je on sahranjen u nekadašnjoj crkvi Vavedenja Bogorodice, koju je kasnije kralj Milutin obnovio, nikla čudesna loza.

Početkom 13. veka Sveta Gora je bila pod faktičkom vlašću krstaša koji su 1204. Osvojili Carigrad a pojavili su se i brojni pirati i pljačkaši koji su bili velika opasnost za sve manastire. Usled toga Sveti Sava je napustio Svetu Goru 1208. godine i preneo mošti Svetog Simeona iz Hilandara u Srbiju. Sa svog poslednjeg putovanja, iz manastira Svetog Save Osvećenog  doneo najstariju i najpoznatiju hilandarsku ikonu – Bogorodicu Trojeručicu.

U takvim okolnostima kralj Stefan Uroš je 1262. Godine iznad manastira podigao pirg – kulu Preobraženja kako bi što bolje zaštitio manastir. U tom periodu su značajno rasli manastirski posedi a kraljevi Dragutin i Milutin su proširili manastirske posede i u samoj Srbiji. Najveći prosperitet Sveta Gora doživljava tokom vladavine cara Stefana Dušana koji je pomagao Hilandar i dodelio mu posede u Srbiji, Grčkoj i u mnogim drugim delovima Balkana. U to vreme posedi Hilandara su zahvatali petinu teritorije Svete Gore.

1347. godine kuga je harala Evropom i Car Dušan se sklonio u Hilandar a tom prilikom je poveo i caricu Jelenu što je bilo grubo narušavanje strogo poštovane tradicije o zabrani dolaska žena na tlo Svete Gore. Kao uspomena na dolazak cara Dušana na Svetu Goru i dan danas stoji krst koji označava mesto na kome su hilandarski monasi sačekali cara i za uspomenu posadili maslinovo drvo koje je i danas moguće videti. Carica Jelena je postala ktitorka kelije Svetog Save u Kareji, a u okviru manastira Hilandara izgrađena je crkva Svetog Arhanđela.

Osim cara Dušana, mnogi srpski vlastelini su pomagali manastir Hilandar a Knez LazarHrebeljanović je ktitor spoljne priprate koja je izgrađena oko 1380. godine. Krajem 14. Veka Hilandar je postao utočište članovima poslednjih srpskih vladarskih i vlastelinskih porodica. Osim srednjevekovnih kraljeva, Hilandar su posetili i Miloš Obrenović, knez Aleksandar Obrenović a poznato je da je u posetu ovoj Svetinji išao i kralj Petar Prvi Karađorđević.

Početkom marta 2004. godine manastir Hilandar je stradao u požaru. Više od polovine manastirskih zdanja je tada oštećeno. Obnova manastira je nastupila odmah nakon ove nesreće i uz velike napore, priloge i pomoć Srbije, Grčke ali i mnogih organizacija i pojedinaca veliki deo kompleksa Hilandara je obnovljen.

Posete Svetoj Gori su ograničene i manastir Hilandar se pridržava odgovarajuće procedure.Od svih svih poklonika se očekuje da se pridržavaju propisanog kodeksa ponašanja koji se nalazi na poleđini obrasca dozvole za ulazak na Svetu Goru. Dolazak na Svetu Goru i manastir Hilandar nije turistička poseta i ne možete očekivati sve pogodnosti savremenog putovanja. Odgovornost za kompletnu organizaciju vašeg puta je samo na vama i u slučaju da se dese okolnosti zbog kojih brod iz Jerisosa i Uranopolisa ne mogu da plove do Svete Gore, morate sačekati naredni ili neki drugi dan kada će brodovi ponovo saobraćati. Manastir Hilandar preuzima odgovornost samo za organizaciju grupnog prevoza od luke Arsana i luke Jovanjica do Manastira Hilandar i obratno.

Da biste došli na Svetu Goru, potrebno je da prethodno tražite i dobijete blagoslov za posetu i boravak u manastiru, a da zatim na sam dan dolaska preuzmete dozvolu za boravak na Svetoj Gori, takozvani Diamonitirion. Vizu ili dozvolu za ulazak na Svetu Goru možete preuzeti u pokloničkoj kancelariji koja se nalazi u Uranopolisu u neposrednoj blizini pristaništa sa koga brodovi do Svete Gore polaze svakog jutra. Tokom letnjih meseci, kada je i najveći broj posetilaca, bitno je rezervisati karte za brod na vreme, tako da je preporuka da čim dobijete blagoslov iz manastira da imaju mesta za vas i da možete doći određenog dana, istog dana i rezervišete karte.

EKO – poljoprivreda, od agro turizma do održivog razvoja

eko turizam

Savremeni način poljoprivredne proizvodnje doveo je do iscrpljivanja ali i značajnog zagađenja zemljišta. Smanjena je produktivnost, a povećani su troškovi proizvodnje. U seoskim sredinama Srbije intenzitet poljoprivredne proizvodnje  se smanjuje, pre svega jer nema dovoljno radne snage a zbog odlaska mladih seosko stanovništvo je sve starije. Izlaz iz ovih problema ruralnog stanovništva nalazi se u preorjentisanju na održivi način poljoprivredne proizvodnje.

Ali šta je zapravo održiva poljoprivreda?

U Rio de Ženeiru, 1992. god. na konferenciji Ujedinjenih Nacija o održivoj sredini i razvoju u Agendi 21 Održiva poljoprivreda definisana je kao deo ukupnog održivog razvoja. Sam naziv održiva poljoprivreda(sustainable agriculture) potiče od latinske reči sustinere (sus – ispod, tenere – držati) i označava održivost tokom dužeg vremenskog perioda.

Način proizvodnje koji objedinjuje kako ekonomske, tako i ekološke elemente uz brigu za zdravlje ljudi jeste osnova održive poljoprivrede. Održiva poljoprivreda se sastoji iz više načina poljoprivredne proizvodnje koji čuvaju životnu sredinu i prirodne resurse, imaju veću produktivnost pa zadovoljavaju potrebu ljudi za hranom, unapređuju kvalitet života poljoprivrednika, lokalne zajednice i celokupnog društva.

Kako da ostvarimo održivost poljoprivrede?

-Prilikom sadnje useva treba birati sorte biljaka, koje su prilagođene lokalnim klimatskim uslovima kako bi bile što otpornije. Jedna od važnijih stavki je i smanjiti korišćenje pesticida i gajiti culture na organski način.

-Obogatiti zemljište hranljivim materijama na prirodan način je imperative kada je održiva proizvodnja u pitanju, agrotehničke mere moramo prilagoditi tipu zemljišta ali I samoj vrsti biljke koju želimo da gajimo.

Jedna od lekcija broj jedan održive poljoprivrede je I rotacija useva kao najmoćnija tehnika organske proizvodnje. Pri korišćenju mehanizacije trebamo imati u vidu da poljoprivredne mašine koje manje koriste goriva osim boljitka našem budžetu podržavaju I smanjenje zagađenja životne sredine.

Vrlo je bitno da osim poljoprivrednih kultura koje gajimo čuvamo I šume ali I pravimo nove zasade jer na taj način osim vazduha čuvamo I samo zemljište od erozije.

U stočarstvu je bitno da stoka bude u što prirodnijim uslovima kako bi povećala vitalnost I otpornost na bolesti a samim tim I smanjiti unos antibiotika. Upotreba stajnjaka za đubrenje I prihranu njiva je vrlo važna stavka održive poljoprivrede. Održivom poljoprivredom I organskom proizvodnjom smanjujemo zagađenje životne sredine a povećavamo bezbednost I kvalitet hrane kao I njenu konkurentnost na tržištu.

Zelena – održiva arhitektura

eko turizam

Većina nas pojam „zelena arhitektura“ shvata samo kao simbiozu između arhitekture i ozelenjavanje. Ipak, to je manje bitan aspekat zelene arhitekture.

Neke od prednosti zelene arhitekture su što je ona održiva I ekološka, ali svakako najznačajnija prednost zelene arhitekture u odnosu na dosadašnje načine gradnje je u tome što je ona energetski štedljiva. Izolacija prostora dovodi do značajnih ušteda energije I smanjenja gubitka toplote. Osim same izolacije stana, vrlo je bitno da stavimo akcenat I na položaje I projektovanje prozora I otvora. Potrebno je omogućiti određenoj količini sunčeve energije u obliku sunčevih zraka da uđe u sobu kroz staklo. Leti ne bi smelo da dodje do nagomilane toplote u sobi a zimi dobro projektovana izolacija, otvori I prozori doprinose smanjenju toplotne energije.

Od 2021. godine, sve države članice EU su se obavezale, da sve nove zgrade budu izgrađene kao takozvane zgrade skoro nulte energije, što je regulisano direktivom o zgradama iz 2010. godine. Razlog tome je, što se oko 40% ukupne energije u industrijskim zemljama, gubi za hlađenje i grejanje zgrada. Srbija treba da usvaja dobre primere u zelenoj arhitekturi I brzim tempom menja načine gradnje I projektovanja.

Pojam ,,pasivne kuće,, postaje standard kome Srbija treba da teži. Pasivne ili pametne kuće su energetski samodovoljne jer se napajaju energijom pomoću sistema solarnih ploča, geotermalne energije ili redje energijom vetra.

Prema kriterijumima za sertifikaciju, instituta za pasivnu kuću Darmstadt u Nemačkoj, pasivna kuća ne sme nadmašiti godišnju potrebu za grejanjem od 15 kilovat časova po kvadratnom metru. To znači da bi pasivna kuća trebalo da radi bez dodatnih i klasičnih sistema grejanja. Ventilacija takođe igra važnu ulogu. Da bi se ograničili gubici toplote u ventilaciji, u pasivnoj kući se instalira proverena ventilacija za prostor sa povratom toplote. Orijentacija zgrade je takođe izuzetno bitna. Pasivna kuća uvek treba da bude okrenuta ka jugu kako bi u potpunosti iskoristila sunčevu energiju.

Šta znači zelena arhitektura za Srbiju?

Većinu potrošnje energije u Srbiji čine fosilna goriva, koja imaju vrlo negativan uticaj na životnu sredinu. Na prvom mestu, Srbija mora da se koncentriše na obnovljive energije, jer 29,3% potrošnje energije u Srbiji otpada na sektor domaćinstava, koji je relativno visok. Potrošnja energije takođe igra važnu ulogu u ovom pogledu. Obnovljivi izvori energije iz vetra su obično skupi, generišu malo energije, a takođe bi bili skupi za uvoz i transport iz inostranstva. Srbija ima par velikih hidro elektrana ali mini hidro elektrane svakako nisu preporučljive, jer one negativno utiču na prirodu i celokupno na životnu sredinu. Pametna opcija je fokusiranje na solarnu energiju. Ona je jeftina, profitabilna, i što je najvažnije, sigurno dostupna. Sistemi solarnih ploča se mogu instalirati gotovo bilo gde i danas se mogu estetski prilagoditi zgradi. Što se tiče samih materijala koje koristimo moramo imati u vidu da je beton, koji se u Srbiji najčešće koristi zapravo ekološki vrlo štetan material, jer se tokom njegove proizvodnje i nabavke stvara mnogo emisija CO₂. Transport betona je takodje skup i uključuje veliku potrošnju goriva.

Dobra zamena bi bilo drvo kao građevinski materijal. Ovaj građevinski materijal ima dugu tradiciju u srpskoj kulturi I široko je dostupno potrošačima. Drvo tokom svog života upija emisiju CO₂, jeftinije je i ima vrlo niske emisije ugljen dioksida.

Tema „zelene arhitekture“ polako zauzima značajno mesto u Srbiji i treba je prilagoditi i uvesti u obrazovnom sektoru. U zemljama poput Nemačke, moduli za energetsko unapredjenje zgrada već se nude tokom studija arhitekture. Ovo takođe mora biti primer izučavanja arhitekture u Srbiji.

Ove i druge mere garantuju znatnu uštedu gubitaka energije, a time i troškova grejanja i hlađenja stanova u Srbiji. Potrošnja energije u sektoru privatnih domaćinstava, koja bi se smanjila za 29,3% na 20%, bi bila povoljna za srpsku ekonomiju. Pored toga, pomenute mere osiguravaju znatno niže zagađenje vazduha i pružaju odlučujuću podršku životnoj sredini.

Jagodina – grad kulture i turizma

destinacije

Smešten u centralnom delu Srbije, administrativni centar Pomoravskog okruga , grad Jagodina može da se pohvali odličnom infrastrukturom, privrednim potencijalima, kulturnim manifestacijama ali i brojnim turističkim atrakcijama . Bogatu turističku ponudu čine jedinstveni muzeji, prvi srpski akva park, zoo vrt, brojni restorani, vinarije, moderni šoping centri… Ali čini se da je najznačajnija gostoljubivost njenih meštana, koja doprinosi tome da se svaki gost u Jagodini
brzo oseti kao da je kod svoje kuće. Sa ubrzanim razvojem grada razvijala se i privreda, pa Jagodina danas može da se pohvali i brojnim domaćim i stranim fabrikama koje se nalaze na njenoj teritoriji. Čini se da su reči čuvenog srpskog komediografa Branislava Nušića bile potpuno tačne kada je centar Pomoravskog okruga u pitanju i da nije bez
razloga njegov junak, Jovanča Micić izgovorio onu čuvenu : “Ceo svet obiđoh, ali kao Jagodinu nigde ne nađoh!”

Na teritoriji koju danas obuhvata grad Jagodina, još u praistorijsko doba strujao je život o čemu svedoče mnogi arheološki nalazi koji se čuvaju u Zavičajnom muzeju. Zavičajni muzej je izrastao u značajnu kulturnu instituciju u gradu i šire koja prikuplja na desetine hiljada vrednih predmeta prirodnjačkog, arheološkog, istorijskog, etnološkog i umetničkog karaktera. Među eksponatima se posebno ističu retki praistorijski fosili, arheološki nalazi iz srednjevekovnog perioda ali i građa iz Prve srpske fabrike stakla, zbirke numizmatike i ordenja, stare i retke knjige. Zavičajni muzej pruža jedinstvenu priliku turistima da na jednom mestu saznaju o vekovnim tokovima života i rada na ovim prostorima.

Muzej naivne i marginalne umetnosti – posebno mesto u kulturnom miljeu Jagodine i spisku objekata spomenika kulture
zauzima Muzej naive. Muzej naive je postao nosilac očuvanja i afirmacije slikara naivaca, ne samo sa ovog područja, već i cele Evrope, a u skorije vreme i sveta. Stalna postavka Muzeja, mnoge monografije, katalozi, veliki broj izložbi u zemlji i inostranstvu ostaće trajna i vredna svedočanstva o likovnom nasleđu Jagodine. Od poznatih imena u Muzeju su izlagali svoje radove Janko Brašić, rodonačelnik Oparićke škole naive, Josip i Ivan Generalić, Ivan Rabuzin, Josip Lacković,
mnogi slikari Kovačićke škole naivne umetnosti i mnogi drugi. Pored Galerije i Muzeja naivne umetnosti, u Jagodini postoji i radi nekoliko privatnih galerija koje daju poseban pečat kulturnom stvaralaštvu grada.

Muzej voštanih figura – u najlepšem delu Jagodine, u sklopu turističko-sportsko-zabavnog kompleksa Potok Đurđevo brdo, 28. aprila 2008. godine otvoren je prvi i jedini Muzej voštanih figura u Srbiji, a šesti u Evropi. Muzej voštanih figura u Jagodini ima preko 30 eksponata, od istorije, crkve, politike, nauke, do kulture i sporta i predstavlja pravi bukvar istorije. U svojoj ponudi Muzej ima i raznovrsne suvenire, koji će vas podsećati na vašu posetu gradu Jagodini i ovoj interesantnoj ustanovi.

Zoološki vrt – otvaranjem prvog zoološkog vrta južno od Beograda, Jagodina je svakako postala jedan od značajnih turističkih centara u Srbiji. Kao i Akva park i Muzej voštanih figura takođe i Zoološki vrt se nalazi u turističko – sportskom kompleksu Jagodine. U njemu se nalazi preko 150 različitih atraktivnih životinja: bengalski tigrovi, lavovi, leopardi, pume, medvedi, lavovi, žirafa, zebre, kamile, kenguri, foke i mnoge druge. Ambijent Zoološkog vrta je prekrasno uređen i prostire se na površini od oko 2 hektara. Uređen je po najvišim svetskim standardima sa obučenim vodičima, pešačkim stazama, klupama za odmor, i velikim površinama pod travom i cvećem.

Gradski park Đurđevo brdo svojim preuređivanjem postao je najposećenije izletište u Jagodini i okolini. To je svojevrsna oaza zelenila i cveća, predviđen je za opuštanje, opremljena klupama za odmor, stazama za šetnju, dečijim zabavnim parkom. Park je u centralnom delu obogaćen prelepom letnjom pozornicom sa amfiteatrom za 1200 posetilaca. Svake godine u periodu od 1.maja. do kraja avgusta na letnjoj pozornici održavaju se kulturne manifestacije, koje su prilagođene svim ukusima. Građani Jagodine su u prilici da na Letnjoj sceni vide kako najslavnija imena srpskog glumišta, tako i najeminentnija imena iz sveta narodne, pop i ozbiljne muzike. Takođe, u okviru Letnje scene održavaju se i predstave za najmlađe gledaoce. Sva događanja na Letnjoj sceni su besplatna. Jagodinski vodopad koji je otvoren 29. juna, prvi je veštački vodopad u Srbiji i spada u red najvećih turističkih atrakcija u regionu. Vodopad je smešten u srcu izletišta Potok, koje pored Akva parka, Zoo vrta i Muzeja voštanih figura, čini sastavni deo jagodinskog turističkog kompleksa.
Visina vodopada je sedam metara, širina 12. Akva park u Jagodini je prvi akva park u Srbiji, koji je otvoren jula 2007.godine u najlepšem delu grada u okviru sportsko turističkog kompleksa. Prostire se na površini od 3,5 hektara. Sadrži sedam bazena za sportske i rekreativne aktivnosti sa vodenim atrakcijama za decu i sistemom tobogana ukupne dužine oko 600 metara. Od toga 6 tobogana je za odrasle, a 3 za mališane. Olimpijski bazen ispunjava sve uslove za održavanje plivačkih i vaterpolo takmičenja po propisima svetske plivačke federacije. Ceo akvapark je osvetljen reflektorima što omogućava održavanje i noćnih sportskih i kulturno-zabavnih manifestacija. U sastavu ovog centra nalazi se i više restorana za pripremu brze hrane, kao i za prodaju sladoleda, sokova i piva.

Verski turizam – osim kulturnog i zabavnog sadržaja, Jagodina je i centar verskog turizma, jer osim više gradskih i seoskih hramova, na teritoriji grada i okoline možete posetiti brojne srednjevekovne manastire. Jedan od najlepših primera Srpsko-Vizantijskog stila gradnje je centralna crkva u Jagodini – Hram posvećen Svetom Petru i Pavlu. U osnovi ima upisan ravnostrani krst. Crkva je teško stradala u drugom svetskom ratu. Prvih dana posle oslobođenja uspelo se da se sve privremeno dovede u red da bi se u njoj moglo služiti. Detaljna obnova, živopisanje i svestrano ulepšavanje doživela je ova
svetinja tek u naše dane.

Vinski turizam – osim proizvodnje voća i vinogradarska proizvodnja na jagodinskoj teritoriji ima dugu tradiciju. Primetan je sve veći broj individualnih proizvođača vina koji su registracijom svojih proizvoda postali prepoznatljivi ne samo u Srbiji već i na svetskom tržištu. Glavni vinski put, koji povezuje najbolje vinarije na teritoriji Jagodine prolazi kroz sela kao što su Vinorača, Međureč i Lozovik.

Više o Jagodini, kulturnim i turističkim atrakcijama, kao i privrednim potencijalima možete pročitati u besplatnoj publikaciji ,,Jagodina – grad kulture, turizma i privrede,,

Ramska tvrdjava – obnovljena i otvorena za turiste

kultura

Posle dve godine restauracije Ramska tvrdjava je obnovljena i ponovo je otvorena za turiste. Na samoj kamenoj litici, nizvodno od Smedereva, pažnju privlače obrisi srednjovekovne tvrđave Ram. To je drevni Ramski grad koji poput vojnika na mrtvoj straži čuva ulaz u predvorje Đerdapa.

U sadašnjem obliku, tvrđava je opstala iz vremena turskog sultana Bajazita Drugog. Kažu da je, boreći se na ovim prostorima, zastao da se odmori na uzvišenju odakle se pružao lep pogled na sve četiri strane. Sedeći tako na svom „ihramu“ (ćilimu) on je zaspao, da bi se nešto kasnije probudio okrepljen i preporođen. Tada je naredio da mu se na ovom mestu sagradi tvrđava. Bilo je to moćno, artiljerijsko utvrđenje oko koga su se lomila koplja mnogih carstava.

Uz tvrđavu, čija je rekonstrukcija počela, nalaze se i ostaci hamama i dobro očuvan karavan saraj.
Dva kilometara niže od grada nalazi se rimsko arheološko nalazište Lederata koje otkriva tragove boravka Kelta, Avara, Slovena…
Iz Rama je krenula prva srpska deputacija sa protom Matejom Nenadovićem. Kod Rama se Karađorđe iz izgnanstva vratio u Srbiju. Ovde je službovao, kao carinik, i Vuk Stefanović Karadžić. Kod Rama počinje 70 kilometara duga ramska peščara. Ovde je, pomoću skele, uspostavljena najkraća svakodnevna veza sa Južnim Banatom.

Despotovac – spoj bogate istorije i čudesne prirode

destinacije

Na samo 130 kilometara od Beograda smešten je Despotovac, grad despota Stefana Lazarevića koji danas predstavlja centar gornje Resave. Malo je gradova u Srbiji koji mogu da se pohvale sa takvim spojem bogate istorije i čudesne prirode kao što je to Despotovac.

Najpoznatiji kulturno-istorijski spomenik ovog dela Srbije je Manastir Manasija. Manastir Manasija je svakako jedan od najznačajnijih spomenika srpske srednjevekovne kulture i pripada Moravskoj stilskoj grupi. Manastir je zadužbina Despota Stefana Lazarevića i izgrađena je između 1407. i 1418. godine. Odmah po osnivanju Manasija je postala kulturni centar despotovine. Resavska književna škola bila je čuvena po svojim prepisima i prevodima i posle pada despotovine-kroz ceo 15. i 16. vek.

Manastirski kompleks se sastoji od crkve, trpezarije i utvrđenja sa 11 kula, od kojih se najveća – DONŽON, ili Despotova kula, nalazi severno od crkve. Manastir Manasija je za vreme svog postojanja puno puta pustošena i razarana. Većina fresaka je nepovratno propala, a mozaik je samo delimično sačuvan. U donjim zonama pevnica očuvani su veličanstveni Sveti ratnici, a u gornjim scenama iz života Gospoda Isusa Hrista i njegove priče iz Jevanđelja. U oltarskoj apsidi naslikano je pričešće apostola i povorka Svetih otaca, među kojima i prvi srpski apostol – Sveti Sava.

Izvor Veliko vrelo i vodopad Veliki buk nalaze se u podnožju planine Beljanice. Zaštićeni su Uredbom Vlade Republike Srbije 1995. godine, kao Spomenik prirode Lisine koji predstavlja osobenu znamenitost fonda geo nasledja Srbije. Veliko vrelo pripada malobrojnoj grupi snažnih nekaptiranih kraških izvora i ističe se kao izuzetan primer gravitacionih vrela, dok vodopad predstavlja jedinstvenu pojavu među akumulativnim  bigrenim vodopadima Srbije. Danas vodopad Lisine predstavlja jedno od omiljenih izletišta ne samo Despotovčana već i turista iz cele Srbije.

Vodopad „Prskalo“ je jedinstven vodopad u Srbiji koji se nalazi na 13 km od naselja Resavica u blizini Despotovca. Za mnoge turiste iz Srbije vodopad Prskalo je tajna koju tek treba otkriti.

Najpoznatiji turistički objekat svakako je Resavska pećina, koju godišnje poseti  oko 50.000 ljudi. To je inače prva uređena pećina u Srbiji, koja preko 30 godina u svoja nedra prima sve ljubitelje prirodnih lepota. Resavska pećina je jedinstven speleološki objekat. Otkrivena je 1962 godine, nakon 10 godina ispitivanja i uređivanja otvorena je za posetioce 22 aprila 1972 godine. Istraživanja su izvodili speleolozi iz Novog Sada i Beograda na čelu sa prof.dr. Jovanom Petrovićem. Ispitano je oko 4500 metara hodnika, prohodna staza za posetioce je duga 800 metara. Spiralna staza kojom se kreću posetioci prolazi kroz 8 dvorana smeštenih u dva nivoa.

Senjski Rudnik, osnovan 1853. godine, najstariji je aktivni rudnik mrkog uglja u Srbiji i predstavlja najstariju očuvanu industrijsku oblast. U periodu od izgradnje železnice 1892. godine, koja je povezala ovaj rudnik uglja sa centralnom Srbijom, do početka II svetskog rata 1941. godine, Senjski Rudnik je bio jedna od najperspektivnijih oblasti u zemlji. Rudarsko naselje Senjski Rudnik izgrađeno je na šumovitim brdima iznad kompleksa rudnika uglja. Naselje je tipično za industrijske zajednice kasnog 19. i ranog 20. veka, a očuvane su stambene zgrade, škola, Dom kulture, crkva, zgrada železničke stanice, restoran i bolnica. U ovakvom jedinstvenom industrijskom pejzažu četiri objekta koriste se kao deo muzejskog kompleksa: upravna zgrada iznad Aleksandrovog potkopa, radionica, Muzej ugljarstva i izvozni toranj sa parnom mašinom. Na prostoru između ovih zgrada nalazi se park sa teškim mašinama i velikim predmetima korišćenim u rudarskim oknima Senjskog Rudnika i drugih rudnika Srbije.

Despotovac je mesto održavanja mnogih manifestacija, ali dogadjaj koji izaziva najviše pažnje svakog leta je viteški turnir. Ova jedinstvena manifestacija se održava zadnjeg vikenda u avgustu svake godine i dovodi zaljubljenike u srednji vek iz celog sveta.

Viminacijum – idealan spoj kulturnog i kongresnog turizma

kultura

Pored brojnih prirodnih atrakcija, ruralnog turizma, gastro i vinskog turizma, Srbija se sve bolje pozicionira kao međunarodni centar kulturnog, kongresnog ali i avanturističkog turizma. Viminacijum – jedinstveni arheološki park, je jedan od najboljih primera kako kombinacija kulturno – kongresnog centra može da se afirmiše kao uspešna turistička priča i bude primer sličnim arheološkim i kulturnim destinacijama širom Srbije ali i Evrope.

Viminacijum je bio najznačajniji grad u rimskoj provinciji Gornja Mezija (Moesia Superior). Ovaj rimski grad je bio prestonica provincije, administrativni, vojni, trgovački i industrijski centar. Pored grada nalazi se kastrum ili legijski logor – jedan od dve najveće fortifikacije u provinciji i centralna tačka u odbrani mezijskog Podunavlja. S druge strane jedinstveni naučni značaj Viminacijuma je u tome što nad antičkim ostacima nema savremenog naselja. Mogući su istraživanje i prezentacija jednog rimskog grada u svim njegovim segmentima. Beograd, Niš, Sremska Mitrovica nalaze se ispod savremenih gradova što onemogućava planska istraživanja, konzervaciju i konačno prezentaciju rimskog kulturnog nasleđa.

Lokalitet je sistematski uništavan vekovima unazad. Nepostojanje realne zaštite uslovilo je dvostruku stalnu pljačku lokaliteta. S jedne strane lokalitet je neprestano prekopavan od pljačkaša koji su tražili zlato i druge dragocenosti. S druge strane seljaci su sistematski razgrađivali arhitektonske ostatke i odnosili nadgrobne spomenike jer su ruševine smatrane izvorom besplatnog građevinskog materijala. Zbog toga danas na površini nema očuvanih objekata, te se svaki oblik njihovih istraživanja i prezentacije mora vršiti putem iskopavanja.

Jedna od najzanimljivijih tački turistima u Viminacijumu je amfiteatar. Delimično rekonstruisan, ovaj rimski amfiteatar nam otkriva mnogo o samom životu i navikama tadašnjeg stanovništva. U središnjem delu amfiteatra, gde su se održavale igre, nalazi se arena ovalnog oblika, približnih dimenzija 55 x 45 m. Ona predstavlja centralni prostor ravne površine pokriven peskom (harena), po kome je i dobila ime. Oko arene se prostire visoki zid, koji je bio fresko oslikan. Ovaj zid odvajao je prostor predviđen za održavanje spektakla od tribina (cavea), koje su bile od drveta. Na osnovu veličine gledališta kapacitet viminacijumskog amfiteatra bio je oko 7000 ljudi. Glavni ulazi, koji se nalaze na dužoj osi građevine, odnosno na istočnoj i zapadnoj strani amfiteatra, bili su flankirani prostorijama manjih dimenzija, namenjenim za čuvanje životinja (carceres). Na kraćoj osi objekta, istražene su supstrukcije svečanih loža (tribunalia), gde su bili smešteni najistaknutiji članovi društva. U okviru objekta su konstatovani i delovi drenažnog sistema, koji je predstavljao veoma važan deo svakog amfiteatra i čija je uloga bila da odvodi vodu van same građevine.

Krajem 3. ili početkom 4. veka viminacijumski amfiteatar je izgubio svoju funkciju. Tada se uništavaju zidovi, odnosi se građevinski materijal, a čitav prostor se polako zatrpava. Tokom 4. veka iznad amfiteatra, pre svega u središnjem i jugozapadnom delu, formirana je kasnoantička nekropola. Odgovore na mnoga pitanja vezana za održavanje gladijatorskih borbi u Viminacijumu, uz ostatke arhitekture, pruža i velika količina pronađenog arheološkog materijala. Na osnovu rezultata arheoloških istraživanja urađena je rekonstrukcija dela amfiteatra. Izgradnjom drvenih tribina i oživljavanjem ovog prostora otvorena je mogućnost da amfitetar posle više vekova postane prostor u kome će se ponovo odvijati spektakli različitih sadržaja, ali svakako različitog karaktera od onih održavanih tokom rimskog perioda.

Terme predstavljaju tipično rimske gradjevine. Kao objekti javnog karaktera pojavljuju se u vreme Carstva kako u Rimu tako i u provincijama. One ne predstavljaju samo mesta za održavanje higijene već i mesta za odmor i razne društvene aktivnosti. Po svom arhitektonskom sklopu terme predstavljaju objekte koji su se razlikovali od grada do grada. Tako se i viminacijumske terme mogu izdvojiti ne samo po svojoj raskoši već i specifičnom arhitektonskom rešenju.

Dug period u kome su bile u upotrebi (I-IV vek) omogućava da se jasno prate pojedine faze u gradnji. Arheološkim iskopavanjima registrovano je ukupno 5 konhi od kojih su 4 u funkciji tepidarijuma (bazeni sa toplom vodom) dok je peta konha predstavljala frigidarijum (bazen sa hladnom vodom). Terme su očuvane u nivou hipokausta na kome se mogu pratiti više faza izgradnje. Ostaci fresko-maltera ukazuju da su terme bile raskošne. Pod starijih termi koji se nalazio na stubićima od opeka bio je prekriven mozaikom. Veliki broj žižaka ukazuje na činjenicu da su terme korišćene i noću.

Mesto koje zauzima posebno mesto u okviru arheološkog parka je Domus scientarium – replika rimske vile koja ima istraživačko-kongresni ali i turistički značaj. Objekat je projektovan u formi rimske ville rustike. Objekat je koncipiran na dva nivoa: nadzemni ili gornji nivo gde su radni i smeštajni prostor i podzemni ili donji nivo gde su muzej, depoi i sale.

Gornji nivo se sastoji od niza atrijuma oko kojih se nalaze kancelarije, laboratorije, kao i prostorije za smeštaj i individualni rad stručne ekipe i smeštaj posetilaca. Pored pomenutog na ovom nivou nalaze se biblioteka sa čitaonicom, dokumentacioni centar, kuhinja sa trpezarijom, replika rimskih termi sa potencijalom manjeg spa centra. Donji nivo je delimično izolovana zona sa povećanom bezbednosti i striktnom kontrolom klime zbog muzejske zbirke i depoa.

Limes park predstavlja novi pristup kongresnom turizmu i letnjim otvorenim školama. Stvoren je u autentičnom okruženju arheološkog parka Viminacium. Čini ga rimski vojni logor, sačinjen kao replika logora pronađenog na lokalitetu Viminacium, visinski poligon sa konopcima, specijalni poligon sa preprekama za obuku rimskih legionara, kao i radioničarski – školski prostor pogodan za izvođenje svih vrsta prezentacija, predavanja, obuka i radionica iz različitih oblasti. Cilj je da se posetiocima, naučnim radnicima i profesionalcima svih uzrasta omogući autentičan doživljaj kroz smeštaj u barakama rimskih legionara, u šestokrevetnim sobama koje su opremljene modernim kupatilima, neophodnim za funkcionisanje u savremenom životu. Programski koncept je osmišljen tako da se na najbolji i najzanimljiviji način posetiocima prikaže svakodnevni život rimskih legionara i da se oseti duh Rimskog carstva.

Posebnu atrakciju u okviru arheološkog parka Viminacijum predstavlja paleontološki park u kome su prezentovani mamuti otkriveni u površinskom kopu Drmnom, a na obodima rimskog lokaliteta. Najznačajniji nalaz predstavlja mamut, očuvan u celosti, poznat kao Vika. Skelet je pronađen svega 350 metara istočno od mauzoleja, a potiče iz pleistocenskih naslaga, sa dubine od 27 metara (milion godina). Prostor na kome je mamut otkopan nalazio se u slivu pradelte reke Morave. Pripada izuzetno retkim vrstama i među najstarijim je na svetu. Do sada je u svetu pronađeno dvadesetak skeleta i to uglavnom tokom 19. veka, ali nijedan od njih nije očuvan na mestu na kome je i nađen. Posebno značajna je činjenica da je skelet ostao u potpuno anatomskom položaju. Zbog toga, ovaj mamut ima poseban značaj.

Najnovije otkriće u okviru arheološkog parka Viminacijum je krma velikog broda sa veslima. Brod je dug 15 metara i smatra se da je star preko 1600 godina, ali kako je sama konstrukcija broda slična i nekim malo ,,mladjim,, konstrukcijama brodova, ostaci su trenutno na analizi i nakon toga će se znati iz kog veka je najnovije otkriće Viminacijuma. Delovi broda su izloženi u paleontološkom parku gde se nalazi i mamut Vika.

Turistička ponuda arheološkog parka Viminacijum je raznolika. Sa jedne strane tu su ture sa vodičem koje se održavaju svakodnevno od 9 do 19 sati. Ture se održavaju na svakih sat vremena i nakon sat ipo vremena provedenih u obilasku Viminacijuma saznaćete mnogo činjenica o životu rimljana na teritoriji Srbije ali čuti i mnoštvo zanimljivih anegdota o samom Viminacijumu. Osim organizovanih tura, arheološki park Viminacijum nudi i degustaciju autentične rimske kuhinje kao i smeštaj u sobama u okviru vizitorskog centra koje su uređene u rimskom stilu. Više informacija o svim ponudama za pojedince i grupe možete pročitati na zvaničnom sajtu Viminacijuma.

Trajanova tabla – misterija istočne Srbije

destinacije

Kao deo operacija protiv Dačana (teritorija današnje Rumunije), rimski carar Trajan je sagradio put od Beograda kroz Đerdapsku klisuru, sve do mesta gde je podigao most na Dunavu (Trajanov most).

Gradnju puta je završio 103. godine, a ceo posao je ovekovečen pločom sa natpisom. Ploča je poznata kao Trajanova tabla (Tabula Traiana). Na tabli je uklesan tekst na latinskom, koji u prevodu glasi: IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA, TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, SAVLADAVŠI PLANINSKO I DUNAVSKO STENJE, SAGRADI OVAJ PUT.

Izgradnjom hidroelektrane Đerdap (1969.), rimski put je potopljen, a da bi Trajanova tabla bila sačuvana, odlučeno je da bude isečena i da se podigne 50 metara više. Vidljiva je samo sa Dunava. Izgradnjom hidroelektrane Đerdap, rimski put – jedini kopneni prilaz je potopljen, te je lokalitet vidljiv samo sa Dunava. Lokalitet je pod zaštitom Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja. Za sve planirane sadržaje potrebna je saglasnost nadležnog Zavoda za zaštitu spomenika u Nišu. Za više informacija o obilascima i potencijalima Kladova i Djerdapa posetite sajt turističke organizacije opštine Kladovo.